HSP ( Hoog Sensitief Persoon)
Het begrip hoog sensitief of hoog gevoelig wordt nog niet zo heel lang gebruikt. De Amerikaanse psychologe Elaine N. Aron introduceerde het als eerste in 1996. In Nederland kreeg hoog sensitiviteit pas vanaf 2002 meer bekendheid. Elaine Aron noemt twee aspecten die een hoog sensitief kind (HSK) kenmerken:
De neiging om veel op te merken via de zintuigen
Kleine veranderingen zien ze onmiddellijk, zoals een nieuwe kaars in de woonkamer of een andere bril bij de juffrouw. Maar ook de stemming van anderen voelen ze goed aan. Bovendien wordt alles wat ze zien, horen, ruiken, proeven en voelen grondiger verwerkt en intenser beleefd. Als ze bijvoorbeeld boos zijn, omdat ze zich onrechtvaardig behandeld voelen, zijn ze ook goed boos. Wanneer ze zich een maand later deze situatie weer herinneren, dan is de beleving bijna net zo sterk als oorspronkelijk. Maar ook harde geluiden, fel zonlicht of sterke geuren worden intens ervaren en kunnen een heftige reactie teweegbrengen.
Diep te reflecteren alvorens te handelen
Hoog sensitieve kinderen observeren voortdurend. Vooral in nieuwe situaties of bij veranderingen betekent dit dat ze eerst langs de zijlijn staan om te kijken wat er gebeurt, wat de bedoeling is en hoe de sociale interactie is. Pas als duidelijk is wat ze kunnen verwachten en van hen verwacht wordt, stappen ze de groep in. Als bijvoorbeeld de juf in de klas uitvalt tegen een kind, concludeert een hoog gevoelig kind dat zij dat ook bij hem of haar kan doen en zal dit proberen te voorkomen.
Door deze eigenschappen om veel, gedetailleerd en intens waar te nemen en diep te reflecteren, raken eigentijdse, hoogsensitieve kinderen sneller verzadigd. Te veel of zeer heftige indrukken kunnen daardoor tot overprikkeling leiden. Dit kan zich uiten in hangerigheid, woede-aanvallen, huilen, boosheid, zich terugtrekken of juist heel druk gedrag of concentratieproblemen. Verder kunnen veel hoog sensitieve kinderen door de combinatie van bovenstaande twee kenmerken angstig en verlegen overkomen, maar in feite is het kind eerder behoedzaam.
Een hoog gevoelig persoon is met andere woorden gevoeliger voor indrukken en neemt meer subtielere nuances waar dan gemiddeld. Elk moment van de dag doen we indrukken op via onze 5 zintuigen. Een hoog gevoelig kind ziet, hoort, ruikt, proeft en voelt dus intenser dan gemiddeld. Enerzijds omdat niet alle, maar vaak wel een aantal zintuigen uitzonderlijk scherp ontwikkeld is en anderzijds ook omdat alle informatie die via de zintuigen binnen komt grondiger verwerkt wordt door de hersenen. Daarnaast blijkt ook dat hoog sensitieve personen snellere reflexen hebben, meer invloed ondervinden van onder andere pijn en medicijnen en vaker last hebben van een overactief immuunsysteem en allergieën. Je zou kunnen zeggen dat het hele lichaam van een hoog gevoelig persoon ontworpen is om nauwkeuriger te kunnen waarnemen en evalueren wat het lichaam binnen komt.
Hoog sensitiviteit is een karaktereigenschap. Dit betekent dat een kind ermee geboren wordt en dat een hoog gevoelig kind niet beter of slechter is dan een ander kind of dat het iets is dat genezen zou moeten worden. Ze ervaren eenvoudigweg intenser dan gemiddeld!
Uit het onderzoek van Elaine Aron blijkt dat één op de vijf mensen hoog sensitief is. Bovendien is vaak één van de ouders of directe familieleden van een hoog sensitief kind zelf ook hoog gevoelig. En soms worden zij zich hier pas van bewust door of dankzij hun hoog gevoelige kind. Dit leidt tot meer begrip voor en inzicht in zichzelf. Ook in dit opzicht leren ouders veel van deze kinderen!
Kenmerken hoog sensitieve kinderen
Elk kind is uniek. Zo ook hoog gevoelige kinderen. Deze diversiteit wordt mede veroorzaakt door de andere karaktereigenschappen van het kind, de opvoeding, cultuur en tijdgeest waarin het opgroeit. Toch is er een aantal kenmerken die veel hoog sensitieve personen delen. Het HSK verdeelt deze kenmerken onder in de volgende vier categorieën:
Lichamelijk: het fysieke lichaam, inclusief de zintuigen
Emotioneel: gevoelens en de omgang met anderen
Mentaal: denken, leren en informatieverwerking
Spiritueel: het besef van een zingevende context, eventueel vallend buiten de grenzen van het direct waarneembare
Kenmerken op lichamelijk gebied:
Veel zien, kleine veranderingen waarnemen
Graag 'langs de kant' staan om te observeren
Scherp horen, bijvoorbeeld geluiden snel 'hard' noemen
Geïrriteerd zijn door kleine ongemakken, zoals een natte mouw of labeltjes in de kleding
Intens reageren op lichamelijke pijn
Subtiele geur- en smaakverschillen onderscheiden
Gevoelige ogen, bijvoorbeeld licht snel 'fel' noemen
Kenmerken op emotioneel gebied:
Aanvoelen van stemmingen en emoties
Zich snel zorgen maken
Toetrekken naar kinderen die enigszins buiten 'de groep' vallen
Behoefte hebben aan een rustige omgeving met niet te veel mensen
Moeite hebben met veranderende omstandigheden
De kwetsbaarheid van anderen zien en begrijpen
Tijd nodig hebben om aan een nieuwe situatie of omgeving te wennen
Inlevingsvermogen, zich goed kunnen verplaatsen in de gevoelens van anderen
Niet van verrassingen houden
Op jonge leeftijd al in staat zijn tot zelfreflectie
Niet in het middelpunt van de belangstelling willen staan
Kenmerken op mentaal gebied:
Een goed geheugen hebben
Voor de leeftijd over een grote woordenschat beschikken
Snel van de ene gedachte naar de andere associëren
Diepzinnige vragen stellen
Eindeloos willen weten 'waarom'
Resultaten van rekenen blijven achter bij de rest van de vakken
Een goed gevoel voor vreemde talen hebben, maar die graag in de praktijk leren via conversatie (liever dan uit een boekje)
Kennis op school niet letterlijk willen/kunnen reproduceren, maar liever creatief toepassen
Moeite hebben met structureren en organiseren
Een hekel hebben aan oefenen en herhalen
Dichtklappen of zenuwachtig worden bij feitelijke, gesloten vragen
Liever belevend lezen dan begrijpend lezen
Kenmerken op spiritueel gebied:
Eigen wijsheid, heel gericht op de eigen weg volgen
Vol levenslust, heel blij en enthousiast kunnen zijn
Zeer hechten aan de waarheid
Gericht zijn op liefde en vrede
Diep nadenken over levensvragen
Sterke verbinding hebben met de natuur (planten, dieren)
Blijk geven van respect voor het leven en voor andere mensen
Wat tegenover elkaar staat tot harmonie (willen) brengen ('mediator')
Hooggevoeligheid is een grote kwaliteit als je het positief inzet. Zo kunnen hoog sensitieve personen intenser genieten, zich beter afstemmen op en inleven in anderen, sneller gevaren signaleren en in de gaten hebben dat iemand liegt. Verder zijn ze vaak heel creatief en niet alleen wat kunst en muziek betreft, maar ook in het bedenken van verrassende ideeën en oplossingen.
Zoals alle karaktereigenschappen heeft ook hoog gevoeligheid valkuilen. Valkuilen kunnen bijvoorbeeld zijn overprikkeling, faalangst en een te groot verantwoordelijkheidsgevoel. Het is van groot belang dat ouders en leerkrachten dit vroegtijdig herkennen en de kinderen daarin begeleiden om de kans op leer- en gedragsproblemen te voorkomen of te verkleinen.
De neiging om veel op te merken via de zintuigen;
Kleine veranderingen zien ze onmiddellijk, zoals een nieuwe kaars in de woonkamer of een andere bril bij de juffrouw. Maar ook de stemming van anderen voelen ze goed aan. Bovendien wordt alles wat ze zien, horen, ruiken, proeven en voelen grondiger verwerkt en intenser beleefd. Als ze bijvoorbeeld boos zijn, omdat ze zich onrechtvaardig behandeld voelen, zijn ze ook goed boos. Wanneer ze zich een maand later deze situatie weer herinneren, dan is de beleving bijna net zo sterk als oorspronkelijk. Maar ook harde geluiden, fel zonlicht of sterke geuren worden intens ervaren en kunnen een heftige reactie teweegbrengen.
Diep te reflecteren alvorens te handelen;
Hoog sensitieve kinderen observeren voortdurend. Vooral in nieuwe situaties of bij veranderingen betekent dit dat ze eerst langs de zijlijn staan om te kijken wat er gebeurt, wat de bedoeling is en hoe de sociale interactie is. Pas als duidelijk is wat ze kunnen verwachten en van hen verwacht wordt, stappen ze de groep in. Als bijvoorbeeld de juf in de klas uitvalt tegen een kind, concludeert een hoog gevoelig kind dat zij dat ook bij hem of haar kan doen en zal dit proberen te voorkomen.
Door deze eigenschappen om veel, gedetailleerd en intens waar te nemen en diep te reflecteren, raken eigentijdse, hoogsensitieve kinderen sneller verzadigd. Te veel of zeer heftige indrukken kunnen daardoor tot overprikkeling leiden. Dit kan zich uiten in hangerigheid, woede-aanvallen, huilen, boosheid, zich terugtrekken of juist heel druk gedrag of concentratieproblemen. Verder kunnen veel hoog sensitieve kinderen door de combinatie van bovenstaande twee kenmerken angstig en verlegen overkomen, maar in feite is het kind eerder behoedzaam.
Een hoog gevoelig persoon is met andere woorden gevoeliger voor indrukken en neemt meer subtielere nuances waar dan gemiddeld. Elk moment van de dag doen we indrukken op via onze 5 zintuigen. Een hoog gevoelig kind ziet, hoort, ruikt, proeft en voelt dus intenser dan gemiddeld. Enerzijds omdat niet alle, maar vaak wel een aantal zintuigen uitzonderlijk scherp ontwikkeld is en anderzijds ook omdat alle informatie die via de zintuigen binnen komt grondiger verwerkt wordt door de hersenen. Daarnaast blijkt ook dat hoog sensitieve personen snellere reflexen hebben, meer invloed ondervinden van onder andere pijn en medicijnen en vaker last hebben van een overactief immuunsysteem en allergieën. Je zou kunnen zeggen dat het hele lichaam van een hoog gevoelig persoon ontworpen is om nauwkeuriger te kunnen waarnemen en evalueren wat het lichaam binnen komt.
Hoog sensitiviteit is een karaktereigenschap. Dit betekent dat een kind ermee geboren wordt en dat een hoog gevoelig kind niet beter of slechter is dan een ander kind of dat het iets is dat genezen zou moeten worden. Ze ervaren eenvoudigweg intenser dan gemiddeld!
Uit het onderzoek van Elaine Aron blijkt dat één op de vijf mensen hoog sensitief is. Bovendien is vaak één van de ouders of directe familieleden van een hoog sensitief kind zelf ook hoog gevoelig. En soms worden zij zich hier pas van bewust door of dankzij hun hoog gevoelige kind. Dit leidt tot meer begrip voor en inzicht in zichzelf. Ook in dit opzicht leren ouders veel van deze kinderen.